Veenhuizen

Beschrijving

• Het start punt ligt in het dorp Doldersum. Doldersum is een esdorp in de gemeente Westerveld, in de provincie Drenthe. Het dorp telt circa 120 inwoners. Doldersum is gelegen ten noordwesten van Dwingeloo en ten noordoosten van Vledder. Doldersum grenst aan het Nationaal Park Drents-Friese Wold. De Vledder Aa, de beek bij Doldersum en het Doldersummerveld, een heideterrein in beheer bij de stichting Het Drentse Landschap, maken deel uit van dat park. De bovenloop van de Vledder Aa is in de jaren 2002 en 2003 opnieuw ingericht. De in het begin van de jaren zestig gekanaliseerde beek heeft zijn oude loop weer teruggekregen. De rijke bovengrond is afgeplagd. Nu moet de natuur in het terrein tussen Doldersum en Wateren zich weer ontwikkelen.
• Als eerste komen we aan bij Boschoord. Boschoord is een buurtschap in de gemeente Westerveld in de Nederlandse provincie Drenthe. De buurtschap ligt bij de grens met de provincie Friesland tussen Boijl en Doldersum.
  Het ontstaan van Boschoord hangt samen met de geschiedenis van de Maatschappij van Weldadigheid. Boschoord was de laatste van de 7 door de Maatschappij van Weldadigheid gestichte werkkoloniën. Deze maatschappij werd op initiatief van Johannes van de bosch, onder bescherming van Willem I en medewerking van prins Frederik, in 1818 opgericht met het doel paupers, bedelaars, landlopers, vondelingen en wezen op te voeden tot 'zedelijkheid en eerlijk zelfbestaan', door hen onder te brengen op landbouwkolonies op te ontginnen gronden (de andere kolonies waren Frederiksoord, Ommerschans, Veenhuizen, Wilhelminaoord en Willemsoord.
  De landbouwkolonie in 'Kolonie nr. 7', zoals het plaatsje oorspronjkelijk heette, kwam niet goed van de grond als gevolg van de beperkte mogelikjheden op de ontvruchtbare grond. Uiteindelijk is dit gebied met bos ingeplant en kreeg de nederzetting de naam Boschoord.
• In Boschoord staat Hoeve Boschoord, een zorgcentrum voor mensen met een verstandelijke beperking, die om diverse redenen zijn vastgelopen in de maatschappij. Hoeve Boschoord is waarschijnlijk ontstaan uit een ontginningsschuur voor het Doldersummerveld. In 1896 is het voor het eerst benoemd als 'Boerderij Kolonie VII'. Het gebouw werd onder het bewind van de Maatschappij van Weldadigheid in gebruik genomen als verpleeginrichting voor 'jeugdige en asociale debielen'. Hoeve boschoord is inmiddels uitgegroeid tot een uniek en vooraanstaand behandelcentrum.
• Daarna fiets je door en kom je door Elsloo heen. Elsloo is een dorp in de gemeente Ooststellingwerf, in de Nederlandse provincie Friesland. Elsloo is ontstaan in de 11e eeuw. De eerste vermelding van de plaats is in 1405 als Elslo. 3 jaar later als Elsloe en 1579 weer als Elslo. De plaatsnaam verwijst naar een open bos (lo) van elzen (els).
• Ook komen we nog door het dorp Langedijke. Langedijke is een dorp in de gemeente Ooststellingwerf, in de Nederlandse provincie Friesland. 
  Het dorp is ontstaan langs een weg waaraan diverse boerderijen dichtbij elkaar stonden. De naam (letterlijk "lange weg") verwijst hier nog naar. Er staat ook een van de Klokkentstoelen in Friesland. Er hangt een klok in uit 1300; vermoedelijk oudste klok van Noord-Europa. De klok komt mogelijk van een afgelegen klooster dat bij Langedijke heeft gestaan.
  De plaats zelf wordt voor het eerst vermeld in 1408 als Langedijc. In 1500 als Laigedick en is het een eigen parochie. In 1640 is er sprake van 12 boerderijen die stemgerechtigd waren om recht te kunnen spreken in het dorpsgebied.
  Naast het dorp bestond het ook uit de buurtschappen Klokhuis en De Dijk maar deze worden niet meer als zelfstandige plaatsen gezien. Klokhuis lag aan de Steenmaatsdijk en de noordelijke punt van de Klokhuisdijk die overloopt in de buurtschap Laagduurswoude. En De Dijk was de bewoning aan de Iegepoeldijk, dat in het zuidelijke verlengde ligt van het dorp en overgaat in de buurtschappen De Bult en Terwisscha.
• Daarna kom je aan bij Fochteloo. Fochteloo is een dorp in de gemeente Ooststellingwerf, in de Nederlandse provincie Friesland. Het ligt ten oosten van Oosterwolde en ten noorden van Appelscha.
  De plaatsnaam wijst mogelijk naar 'het vochtige bos' dat er was gelegen.
  Bij Fochteloo was sinds de jaren dertig een werkkamp gevestigd in het kader van de werkverschaffing, het Kamp Ybenheer. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, in de loop van 1942, werd dit kamp door de Duitse bezetter gebruikt als werkkamp voor mannelijke Joodse arbeiders, in het kader van de Rijksdienst voor de Werkverruiming. In de nacht van 2- op 3 oktober van dat jaar werd het ontruimd. Alle 215 kampbewoners werden naar kamp Westerbork getransporteerd, en vandaar naar Auschwitz en Sobibór.
  Na de Tweede Wereldoorlog is het kamp gebruikt om Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen te huisvesten. Nadat deze definitieve huisvesting hadden gekregen is het kamp nog tijdelijk gebruikt als onderkomen en oefenplaats voor het Nederlandse leger. Daarna zijn de beide kampen overgedragen aan Natuurmonumenten, die de terreinen sindsdien in beheer hebben.
  Bij voormalig kamp Ybenheer is op 2 oktober 2002 een monument onthuld ter nagedachtenis aan het kamp. Van het kamp Oranje herinnerde alleen de voormalige appelplaats nog aan het kamp. In 2019 zijn de kampen ontsloten en ingericht met informatie voor bezoekers, ook met rolstoel of rollator.
• Ook komen we nog door het Fochteloërveen. Het Fochteloërveen staat voor stilte, prachtige wolkenluchten en adembenemende vergezichten. Vanuit uitkijktoren De Zeven kun je kilometers ver kijken over dit uitgestrekte hoogveengebied op de grens van Friesland en Drenthe. Het kletsnatte landschap is dé plek voor onder andere de kraanvogels, het paapje, de roodborsttapuit en mijn favoriete vlinder; het veenhooibeestje. In het voorjaar kleurt het hoogveen wit door het pluizige wollegras te midden van de veenmossen. Kom en beleef dit gebied met haar rijke cultuurhistorie.
• Het Fochteloërveen maakte in het verleden onderdeel uit van de uitgestrekte Smildervenen die ooit grote delen van NW-Drenthe en aangrenzend Fryslân bedekten. Vrijwel het gehele oorspronkelijke hoogveengebied is afgegraven. Het Fochteloërveen lag aan de rand van dit grote veen en bestaat uit een naar verhouding jong en ondiep (tot 2 meter) veenpakket. Er zijn maatregelen genomen om de groei van het hoogveen te stimuleren, zoals het plaatsen van damwanden en het aanbrengen van stuwen. Na een stilstandfase in de veengroei bevat het Fochteloërveen nu een relatief grote kern met actief hoogveen. Het gebied wordt verder gekenmerkt door zijn uitgestrektheid en boomloosheid (buiten de boswachterij aan de noordkant). Het gebied bestaat, naast het levende hoogveen in het centrale deel, uit droge en vochtige heide en vennen, enige graslanden en in het noorden enkele naaldbossen. Ondiep, open water ligt in de Vloeiweiden, Zuidwestplassen en Esmeer. Het Esmeer is een pingoruïne.
• Daarna komen we aan in Ravenswoud. Ravenswoud is een dorp in de gemeente Ooststellingwerf, in de Nederlandse provincie Friesland. De plaats is ontstaan nadat vanaf het einde van de 19e eeuw het Appelscha-Veen werd ontgonnen. Er ontstond een kleine kern van bewoning en deze werd Appelscha Derde Wijk genoemd. In 1939 werd er een wedstrijd uitgeschreven door de gemeente via de krant voor een nieuwe originele naam. Daarop kwamen veel reacties. Uit de inzendingen koos de gemeente voor Ravenswoud, een verwijzing naar het Ravensmeer dat er ooit was gelegen en naar de bosrijke omgeving.
• Officieel werd de plaatsnaam daarna Appelscha-Ravenswoud, het werd dan nog altijd als buurtschap beschouwd. In 1952 verkreeg het de dorpsstatus en verdween Appelscha uit de plaatsnaam.
  Het veenontginningsgebied van Ravenswoud werd in 2007 aangewezen als beschermd dorpsgezicht, een van de beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland.
• We komen door het  dorp Appelscha. Appelscha wordt voor het eerst in 1247 als Appels vermeld in het archief van het klooster Dikninge. De uitgang ‘sche’ betekent bos, vandaar de naam Appelsche of Appelscha. Van oorsprong behoorde het tot het vroegere graafschap Drenthe. Het bestond eeuwenlang slechts uit een klein aantal boerderijen rond de Boerestreek, dat daarvoor Hoog-Appelscha heette, en de buurtschappen Aekinga, Terwisscha en De Bult. Het dorpje had veel last van het verstuivende zand uit de duinen. Het esdorp lag ingeklemd tussen droge zandige heide en nat veen, toen nog de Appelschaster- en Fochteloër venen genaamd. Rond 1450 werden leidijken aangelegd om het zure lekwater afkomstig van het veen uit de akkers te weren.
• Als laatste dorp komen we nog door Zorgvlied. Zorgvlied is een dorp in de gemeente Westerveld en behoorde tot 1998 bij Diever. Het ligt ten noordwesten van Diever en ten noordoosten van Vledder. In engere zin ten noordwesten van Wateren en ten noorden van Doldersum, tegen de Drents-Friese grens aan.
  De plaats ontleent haar naam aan het verdwenen pand Huize Zorgvlied. Zorgvlied ligt in het werkgebied van de Maatschappij van Weldadigheid, opgericht in 1818. Ook in dat jaar werd hier het Landbouwkundig Instituut van deze organisatie gebouwd. Hier werden ambtenaren opgeleid voor leidinggevende functies binnen de Maatschappij om de armen uit de steden in de koloniën om te vormen tot kleine boeren. in 1859 werd de school opgeheven en verkocht aan De Ruyter de Wildt, een nazaat van Michiel Adriaanszoon de Ruyter. Het pand kwam later in gebruik als gasthuis. Na een grondige verbouwing in 1978 bestaat het thans uit vier bejaardenwoningen, naast de huidige katholieke kerk.
  Tegenwoordig is Zorgvlied vooral een recreatiedorp, met enkele campings in de omgeving. 
• Daarna komen we weer terug bij Grenzeloos en kan je nog een kijkje nemen in het bezoekerscentrum Grenzeloos Doldersum voor nog meer informatie. 

In Veenhuizen kun je het gevangenismuseum bezoeken en zo pak je nog een beetje geschiedenis mee tijdens deze fietstocht.