De Stellingwerven

Beschrijving

Extra info

• De route De Stellingwerven start bij het bezoekerscentrum Grenzeloos Doldersum. Je kan je auto op de parkeerplaats zetten en vanaf hier de route starten. Binnen in het bezoekerscentrum kun je nog meer informatie over de nabije omgeving vinden, meer fiets- en wandelroutes en kan je eventuele vragen stellen.
• Het start punt ligt in het dorp Doldersum. Doldersum is een esdorp in de gemeente Westerveld, in de provincie Drenthe. Het dorp telt circa 120 inwoners. Doldersum is gelegen ten noordwesten van Dwingeloo en ten noordoosten van Vledder. Doldersum grenst aan het Nationaal Park Drents-Friese Wold. De Vledder Aa, de beek bij Doldersum en het Doldersummerveld, een heideterrein in beheer bij de stichting Het Drentse Landschap, maken deel uit van dat park. De bovenloop van de Vledder Aa is in de jaren 2002 en 2003 opnieuw ingericht. De in het begin van de jaren zestig gekanaliseerde beek heeft zijn oude loop weer teruggekregen. De rijke bovengrond is afgeplagd. Nu moet de natuur in het terrein tussen Doldersum en Wateren zich weer ontwikkelen.
• Het Doldersummerveld is een uitgestrekt vochtig heidereservaat, gelegen op de flank van het beekdal van de Vledder- en Wapserveensche Aa, ten noorden van Doldersum. Het veld maakt deel uit van het Nationaal park Drents-Friese Wold. Het natte heide­veld gaat aan de noord­zijde over in een hobbelig, voorma­lig stuif­zandgebied, waardoor er veel variatie is in bodemsa­men­stelling, water­huis­hou­ding en hoogtelig­ging. Dit blijkt ook uit de rijke afwis­seling van flora en fauna.
• Daarna kom je langs het Urnenveld. Temidden van een omgeving die rijk is aan bossen en natuurterreinen vormen het Bouwersveld en het Koelingsveld één natuurterrein. Door het gebied lopen weinig paden waardoor het nauwelijks ontsloten is voor het publiek. Vanaf het fietspad langs de rand is het gebied echter goed te overzien. In het Koelingsveld ligt een urnenveld met grafheuvels uit de late Bronstijd. Net buiten het terrein liggen twee grafheuvels, die plaatselijk bekend zijn als "de Generaal en "de Majoor". Verspreid in het terrein zijn vondsten gedaan van vuurstenen.
• Als je je weg vervolgt kom je door Vledder. Vledder is een esdorp. in de gemeente Westerveld, in de Nederlandse provincie Drenthe. Vledder kent, net als vele andere Drentse brinkdorpen, een lange geschiedenis. In de omgeving van Vledder zijn diverse grafheuvels en urnenvelden gevonden uit de nieuwe steentijd. Er zijn diverse prehistorische vondsten gedaan zoals stenen bijlen, barnsteen en urnen. 
• De naam Vledder duidt op een natte plaats. Het dorp heeft twee brinken, die in de volksmond de grote en de kleine brink genoemd worden.
• Daarna komen we aan in Frederiksoord. Frederiksoord is de oudste Kolonie van Weldadigheid. Frederiksoord was in 1818 de plaats waar Johannes van den Bosch met carte blanche van Koning Willem I die paupers uit de stedelijke gebieden nieuwe kansen bood. Het begin van een groots maatschappelijk experiment dat nog steeds zichtbaar is in het landschap en aan de gebouwen die in deze Kolonie staan.
• In het voorjaar van 2019 is Museum de Proefkolonie geopend. Hier beleef je via een multimediale tijdreis het ontstaan van de Koloniën van Weldadigheid en het echte verhaal van de eerste kolonisten die in 1818 in Frederiksoord een nieuwe toekomst vonden. Het museum is gevestigd in het Bezoekerscentrum Huis van Weldadigheid. 
• Ook komen we door Wilhelminaoord. Wilhelminaoord is een koloniedorp in de gemeente Westerveld, in de Nederlandse provincie Drenthe. Wilhelminaoord werd in 1821 als kolonie gesticht door de Maatschappij van Weldadigheid die in 1818 startte met de ontginning van terreinen in Zuidwest-Drenthe en het aangrenzende Friesland en Overijssel. De plaats werd genoemd naar de moeder van koning Willem I, de op 9 juni 1820 overleden Wilhelmina van Pruisen. De maatschappij bood een eenvoudige woning, een klein lapje grond voor de kansarme bevolking uit grotere steden. Wilhelminaoord werd een dorp voor de kolonisten, evenals Frederiksoord en Willemsoord.
• Wilhelminaoord staat in diverse historische topografische bronnen onder verschillende namen genoemd, zoals Wilhelmina's Oort, Wilhelmina'soord, Wilhelminaasoord en in de loop van twintigste eeuw als Wilhelminaoord. Vlak over de Drents-Friese grens treft men ten noorden van Wilhelminaoord het Friese rotandorp Noordwolde aan.
• Vanaf 2010 vindt nieuwbouw plaats in de stijl van de oude koloniehuisjes langs de wegen waar eerder oude koloniewoningen zijn gesloopt. Hiermee wordt het beeld van de voormalige lintbebouwing weer in ere hersteld.
• Daarna kom je door Steggerda. Steggerda is een streekdorp dat in de Middeleeuwen is ontstaan aan de Binnenweg van Oldemarkt naar Noordwolde, een nederzettingsas waaraan ook Blesdijke, Peperga en Vinkega zijn ontstaan. Op de grietenijkaart in de atlas van Schotanus uit 1716 blijkt dat het dorp uit verschillende delen bestaat. Het westen, de Overburen, ligt aan een eigen pad vrij ver ten zuiden van de Binnenweg. In het midden is er flink wat bebouwing bij de kruising van de weg en de vaart – de omstreeks 1608 gegraven Steggerdersloot – naar de Linde en in het oosten ligt ten noorden van de weg een lange strook bebouwing tot bij het dorpsgebied van Vinkega. Bovendien loopt zuidelijker nog de Bovenweg, waar thans slechts enkele fragmenten van over zijn.
• In de Tegenwoordige Staat van Friesland werd in 1788 gemeld: ‘ten Westen van ’t voorige Vinkega aan denzelfden vermaaklyken rydweg, heeft ten Zuiden goede bouwlanden, en ten Noorden naar de Linde toe, eerst eenige bouw- en weilanden, en vervolgens, naby gemelden stroom, hooilanden. De Kerk, zonder toren, staat een weinig ten Noorden vry eenzaam, en ten Westen van dezelve loopt uit de Linde de Steggerder Sloot naar de Veenen; doch dewyl hier geen turf van eenig belang meer gegraaven wordt, is deeze Sloot ook niet meer vaarbaar. Steggerder buuren waardoor de gemelde Kerkweg loopt, ligt aan deeze Sloot, vermaaklyk in ’t geboomte; vindende men nog eene andere buurt, de Overbuuren genaamd, ten Zuiden van den Buitenweg, insgelyks in ’t geboomte.’
• Op de kaart in de atlas van Eekhoff blijkt er in 1850 niet veel veranderd. Wel staat in Overburen een rooms-katholiek kerkje, waarvan het kerkhofje uit 1839 er nog is. Ten oosten van de vaart staat de hervormde kerk in het geboomte. Zij dateert van 1739, maar dat is niet te merken omdat zij in 1903 is ommetseld en sterk gewijzigd naar ontwerp van B. Rouwkema. In 1922 kwam aan de Binnenweg naar ontwerp van Wolter te Riele een nieuwe rooms-katholieke kerk: een neogotische kruiskerk met een achtzijdige vieringtoren.
• Daarna komen we aan bij de Blesse. De Blesse is een streekdorp dat als buurt bij het watertje Blesse al op de grietenijkaart van Weststellingwerf in de atlas van Schotanus staat aangegeven. Het hoort dan nog tot het dorp Blesdijke. In het noorden, nabij de Linde, heeft stadhouder Willem Lodewijk aan het einde van de 16de eeuw een schans aangelegd. De sporen zijn nog lang in het landschap zichtbaar geweest, maar nu niet meer te onderscheiden.
• Nadat in 1828 de landweg van Wolvega naar het zuiden – deels langs het watertje Blesse – onderdeel werd van de rijksstraatweg van Leeuwarden naar Zwolle, breidde de buurt zich uit en overvleugelde deze geleidelijk het oorspronkelijke dorp. Jaarlijks werden er twee koeien- en paardenmarkten gehouden, wat het oerdorp Blesdijke nooit had bereikt. Op de kaart in de atlas van Eekhoff uit 1850 lijkt het groeiproces nog maar net op gang te zijn gekomen. Achter de bebouwing langs de straatweg staat wel een korenmolen aangegeven. Het is molen De Mars die in 1834 is gebouwd. Op een bakstenen onderbouw met stelling rijst de met riet gedekte achtkante romp op. Het wiekenkruis is in 1927 verwijderd. De molen is gerestaureerd waarbij gebruik is gemaakt van onderdelen van een uit 1877 daterende molen van Zwarte Haan.
• Er is geen kerk gekomen, maar omstreeks 1880 is aan de Steenwijkerweg wel een hervormde kapel gebouwd: een eenvoudig, helemaal bepleisterd zaaltje. De weerszijden van de Steenwijkerweg zijn vooral vanaf het einde van de 19de eeuw vrij dichtbebouwd geraakt met burger- en arbeiderswoningen en enkele bedrijfspanden, waaronder een café. Al vrij vroeg kwam aan de Steenwijkerweg in 1921 nabij de provinciegrens een reeks woningwetwoningen tot stand. Aan de oostzijde is na de Tweede Wereldoorlog achter de lintbebouwing een nieuwe wijk ontwikkeld, een wijk met vrij veel volkshuisvesting. De Blesse heeft de karakteristiek van langgerekt streekdorp overigens niet verloren. Het moederdorp Blesdijke heeft deze ontwikkeling niet gekend waardoor De Blesse het ging overvleugelen.
• Ook kom je door Noordwolde. Noordwolde is een gastvrij dorp dat bekend staat als het rotandorp, waarop de bescheiden bevolking stiekem toch trots is.
• Even buiten Noordwolde komen Friesland, Drenthe en Overijssel samen in het drieprovinciënpunt. Een deel van het buitengebied van Noordwolde behoorde ooit tot de Koloniën van Weldadigheid. Deze maatschappij, opgericht door Generaal Van den Bosch, wordt ook wel de bakermat van onze Nederlandse verzorgingsstaat genoemd en staat op de Unesco Werelderfgoedlijst.
• Het lommerrijke Noordwolde ligt daar waar het Drents Friese Wold geleidelijk overgaat in de Lindevallei. Bossen en heidevelden in het zuiden en oosten; coulissenlandschap en een slingerend beekdal ten noorden en westen van het drop. 
  Op deze plek ontstond 200 jaar geleden een levendige rietvlechtindustrie. In Noordwolde werd ook rietvlechtschool opgericht, hier is nu het Nationaal Vlechtmuseum gevestigd. Hier kun je alles leren over de vlechtindustrie uit het verleden van de regio, maar je treft er ook design stoelen van modern vlechtwerk.
• Als je je weg vervolgt komt u in Oosterstreek. Oosterstreek is een dorp in de gemeente Weststellingwerf. Het ligt ten noordoosten van Noordwolde aan de weg naar Boijl en op steenworp afstand van Drenthe. Het dorp begon als buurtschap, maar is inmiddels uitgegroeid tot een zelfstandig dorp met ruim 200 woningen en ruim 500 inwoners.
• In 2013 vierde Oosterstreek dat het 25 jaar in bezit was van de dorpstatus. De verklaring van de naam van dit jonge dorp, stamt uit de tijd dat iedere streek, hoe klein soms ook, zijn eigen naamsaanduiding kende. Het ligt dan ook voor de hand dat dergelijke namen hun ontstaan te danken hebben aan herkende elementen in het landschap of ten opzichte van de ligging. Dit laatste moet het geval zijn met de Oosterstreek, gezien vanuit Noordwolde.
• Evenals elders in de aanpalende grensstreek van Weststellingwerf met Drenthe en Overijssel heeft het landschap van Oosterstreek vanaf 1650 een enorme verandering ondergaan. Door de turfwinning werd het hoogveen weggegraven en kwamen er na enige tijd heidevelden voor in de plaats. Na de vervening is verandering door ontging en ruilverkaveling doorgegaan. 
• En als laatste dorp kom je nog door Zorgvlied. Zorgvlied is een dorp in de gemeente Westerveld en behoorde tot 1998 bij Diever. Het ligt ten noordwesten van Diever en ten noordoosten van Vledder. In engere zin ten noordwesten van Wateren en ten noorden van Doldersum, tegen de Drents-Friese grens aan.
• De plaats ontleent haar naam aan het verdwenen pand Huize Zorgvlied. Zorgvlied ligt in het werkgebied van de Maatschappij van Weldadigheid, opgericht in 1818. Ook in dat jaar werd hier het Landbouwkundig Instituut van deze organisatie gebouwd. Hier werden ambtenaren opgeleid voor leidinggevende functies binnen de Maatschappij om de armen uit de steden in de koloniën om te vormen tot kleine boeren. in 1859 werd de school opgeheven en verkocht aan De Ruyter de Wildt, een nazaat van Michiel Adriaanszoon de Ruyter. Het pand kwam later in gebruik als gasthuis. Na een grondige verbouwing in 1978 bestaat het thans uit vier bejaardenwoningen, naast de huidige katholieke kerk.
  Tegenwoordig is Zorgvlied vooral een recreatiedorp, met enkele campings in de omgeving. 
• Daarna kom je weer terug bij Grenzeloos en kan je nog kijkje nemen in het bezoekerscentrum Grenzeloos Doldersum voor nog meer informatie.