Was getekend: W.C. Metzelaar

Dankzij de Gestichtenwet van 1884 ging onder invloed van meer liberale ideeën het complete Nederlandse gevangeniswezen over de kop. De oude bedelaarsgestichten van Veenhuizen werden Rijkswerkinrichtingen. Het ministerie van Justitie besloot onder andere het oude Eerste Gesticht en het Tweede Gesticht te vervangen door nieuwbouw. Ook de meeste andere gebouwen uit de tijd van generaal Van den Bosch waren dringend aan vervanging toe. Er waren tientallen nieuwe woningen voor het personeel nodig. De operatie werd één van de grootste bouwprojecten die Drenthe in de negentiende eeuw gekend heeft.

Uit architectuur-oogpunt is het interessante van deze operatie dat één man verantwoordelijk werd voor alle nieuwbouwplannen. Dat was de ‘Ingenieur-Architect der Gevangenissen en Rechtsgebouwen’. Van 1886 tot 1914 werd deze functie vervuld door Willem Cornelis Metzelaar. Het Veenhuizen waar u tijdens deze route mee kennismaakt, is dan ook grotendeels het werk van deze architect. Naast de Rijkswerkinrichtingen Norgerhaven en Esserheem ontwierp Metzelaar onder andere 130 woningen, twee scholen, een fabriek, een katholieke kerk, een hospitaal, een kazerne, een elektriciteitscentrale en tal van boerderijen en werkplaatsen.

Om alle rangen en standen van het Veenhuizer ambtenarenkorps van een passend onderdak te voorzien, ontwierp Metzelaar zeven woning-types. Hoe hoger de functie hoe hoger het huis... Type I was een rijtjeswoning met één bouwlaag met een laag dak. Type VII werd een vrijstaand herenhuis met twee bouwlagen met pleisterwerk, hoge schuiframen en smeed-ijzeren muurankers.