Holthe

Volgens de kadasterkaart van 1832 liggen in de oude kern in het noordelijke gedeelte van de buurtschap Holthe zes boerderijen. Volgens dezelfde kaart liggen negen boerderijen van jongere datum zuidoostelijker. Ten zuiden van Holthe ligt de Holther esch, ten oosten het Holther zand (bos, heide, ven). De betekenis luidt: nederzetting in of bij het holt (= hout, bos).

Sporen van een ouder geloof
Voor de Hervorming ging een stervende heen als katholiek. Hij legde de biecht af en ontving het heilig oliesel. Maar naar oude Germaanse zeden hielden de nabestaanden de dodenwacht en dronken het dodenbier, al vond de pastoor van Beilen het in 1564 wel ongepast dat de buren zich een dodenbier vergund hadden tot last van de nalatenschap van een passerende soldaat, die in de herberg van Holthe was gestorven. Maar veel kwaad kon het dodenbier niet. Was de oorsprong van het gebruik Germaans, het bier smaakte christenen evengoed als heidenen; dus geen botsing tussen twee geloven.

De Boermarke
De Boermarken zijn ontstaan toen Germaanse nomaden zich op vaste plaatsen in Drenthe vestigden en zich daar met akkerbouw en veeteelt gingen bezighouden. De markegronden vormden een begrensd gebied, dat bij een neder- zetting – een dorp – hoorde. Onderling werden in de loop der tijd de markegrenzen strikt vastgesteld. Het woord ‘marke’ betekent grens of scheiding. De grenzen van een marke werden vaak afgebakend met zware zwerfkeien die tegenwoordig op verschillende plekken nog altijd te vinden zijn. De markegenoten waren eigenerfde boeren, boeren dus die een eigen erf hadden en een stuk grond op de es. Ze kozen zogenaamde volmachten als dagelijks bestuur van de marke. De markegenoten hadden een aandeel, een ‘waardeel’, in de gemeenschappelijke grond en ook andere rechten in het dorp. Hoe meer waardelen, hoe groter de boer. Het aantal waardelen bepaalde hoeveel plaggen of turf men mocht steken, hoeveel hout er gekapt mocht worden, hoeveel vee men mocht laten weiden op de gemeenschappelijke heide enz. Sinds de inlijving bij Frankrijk en de invoering van de gemeenten in 1811 werd een deel van de vroegere dorpstaak van de Boermarke overgelaten aan de gemeente en in mindere
mate aan de provincie en het waterschap. De ruilverkaveling, de specialisatie van vee of akkerbouw en de mechanisatie en automatisering bij de boerenbedrijven heeft de vroegere functie van de Boermarke veranderd tot die welke zij thans heeft.

De Boermarke van Holthe
De Boermarke van Holthe kent drie volmachten als dagelijks bestuur. De totale oppervlakte van deze Boermarke bedraagt ca. 600 ha. Totaal zijn er 50 grondeigenaren, van wie nog vier het boerenbedrijf uitoefenen. Inkomsten van de Boermarke worden gehaald uit de verhuur van het jachtveld en de verhuur van machines die eigendom van de Boermarke zijn. De jachtgelden worden, naar evenredigheid van de grootte van het land van de grondeigenaren, onder de grondeigenaren verdeeld. Machines worden aangeschaft door de Boermarke. Indien deze gebruikt worden, wordt
hier huur van gekregen.

De Boermarke van Lieving en Makkum
De Boermarke van Lieving en Makkum kent twee volmachten als dagelijks bestuur. De totale oppervlakte van deze Boermarke bedraagt ongeveer 400 ha. Totaal zijn er 40 grondeigenaren, van wie nog drie het boerenbedrijf uitoefenen. Inkomsten van de Boermarke worden gehaald uit de
verhuur van het jachtveld. De machines die eigendom van de Boermarke waren, zijn enige tijd geleden verkocht als oud ijzer; er zijn geen nieuwe machines meer aangeschaft.

Woerd van Holthe
Met ‘woerd’ werd een door een haag of hekwerk afgescheiden klein perceel land bedoeld dat dichtbij de boerderij lag. Oorspronkelijk was dit een gevlochten afscheiding. Later ging die aanduiding over op het stuk land zelf. De kernbetekenis is ‘vlechten, in elkaar draaien’. De akkers met de naam Woerd liggen meestal bij de oudste middeleeuwse erven in de Drentse esdorpen. Sommige woerden dateren zelfs van vóór het jaar 1000, andere van daarna. Soms vinden we ook op de essen perceelsnamen met ‘woerd’. De kans is dan groot dat hier vroeger een boerderij in de buurt heeft gelegen. Zoals nu bekend, lag de woerd van Holthe aan de linkerkant van huisnummer 9.

De Haverkist
In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork staat een haverkist die afkomstig is uit Holthe, boerderij nr. 54. Deze antieke eikenhouten haverkist stond in een boerderij waar in de oorlog onderduikers zaten. Bij onraad of tijdens huiszoeking hadden zij een plek nodig om zich te verbergen. De kist werd voorzien van een dubbele bodem. De losse achterkant kon van binnenuit worden gesloten, waardoor het niet te zien was dat er zich een onderduiker (soms zelfs twee) in de kist bevond. Deze kist is nu eigendom van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.