College Toer: Geschiedenis van de Hondsrug

Aan het einde van de Saale-ijstijd schoof veel ijs vanuit het Noordzeegebied over Drenthe en Groningen. Dit zorgde voor ruggen en dalen in het landschap. De grote ruggen noemen we 'megaflutes'. Na het smelten van het ijs bleef een keileemvlakte achter met veel zwerfkeien.

Na de ijstijd volgde een relatief korte, maar tropisch periode (het Eemien). Dieren als nijlpaarden, bosolifanten en damherten voelden zich thuis op de Hondsrug. Walrussen en beloega's zwommen rond in het ondiepe water.

In de Weichsel-ijstijd was het gebied een kale toendra met zandstormen. Stromend water onder de bevroren grond veroorzaakte de pingoruïnes, die we nu nog zien. Er leefden mammoeten en wolharige neushoorns.

Het werd warmer en vochtiger in Drenthe. Dichte oerwouden groeiden op de hogere ruggen, en veen vormde zich in de laaggelegen gebieden. Ten oosten en zuiden van de Hondsrug onstond metersdik hoogveen.

Het Trechterbekervolk bouwde hunebedden van enorme zwerfstenen uit de Saale-ijstijd. Het waren grafkamers voor de doden. Van de 52 Nederlandse hunebedden liggen er 47 in het Hondsruggebied. De meeste óp de Hondsrug zelf. De hunebedden werden maar een korte periode gebouwd, zo'n 500 jaar.

Daarna volgden de heuvels. Overleden mensen werden bedekt met plaggen en aarde. Zo ontstond de grafheuvel. Soms werd er een krans van palen of een sloot om de grafheuvel gemaakt. Iets later in de tijd werden de doden gecremeerd. Op de plek van de crematie werd een brandheuvel gemaakt.

Een ander zichtbaar restant uit de prehistorie zijn de celtic fields. Dit zijn blokvormige akkers, omgeven door lage aarden walletjes, waarin ook huisjes stonden. Ze zijn aangelegd in de late bronstijd en ijzertijd.

De export van keien, wol en vlees naar het westen kwam flink op gang. Het aantal schapen explodeerde, en heidevelden en zandverstuivingen breidden zich uit. Dit ging ten koste van de laatste Middeleeuwse bossen.

Ten oosten van de Hondsrug lag een uitgestrekt hoogveengebied: het Bourtanger Moor. In de Middeleeuwen werd het veen al kleinschalig ontgonnen. Na 1600 werd de afgraving grootschalig en commercieel aangepakt door veencompagnieën en ontstonden er veenkoloniën.

Bisschop Bernhard van Galen (een Duits krijgsheer) neemt Coevorden in en trekt met zijn legers moordend en plunderend over de Hondsrug. De stad Groningen houdt stand en uiteindelijk druipt Bommen Berend weer af.

Pas in de 19e eeuw werd duidelijk dat ijstijden een grote rol speelden bij het ontstaan van de Hondsrug. En dat de ruggen ónder het landijs waren ontstaan door een snelstromende 'ijsrivier', die zich van noordwest naar zuidoost door Drenthe ploegde.